Η σύγκρουση στην Ουκρανία και ο αντίκτυπος στο Ευρωπαϊκό τραπεζικό τοπίο
Το πρωταρχικό μέλημα σε κάθε σύγκρουση είναι η ανθρωπιστική κρίση. Ελπίζουμε ειλικρινά για κατάπαυση πυρός και ταχεία διπλωματική επίλυση. Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε σε μια σειρά από αυστηρές διεθνείς κυρώσεις και εταιρικές αποχωρήσεις, που ώθησαν τη Ρωσική οικονομία στο χείλος του γκρεμού και την οικονομία της Ευρωζώνης σε στασιμοπληθωριστικό σοκ. Ένα σοβαρό sell-off στην αγορά έκανε πολλές Ευρωπαϊκές τράπεζες να χάσουν περισσότερο από το ένα τέταρτο της αξίας τους σε μια εβδομάδα.
Πριν τη σύγκρουση, οι κεντρικές τράπεζες μετατοπίζονταν από τα νομισματικά μέτρα τόνωσης (δηλαδή, το τέλος των μέτρων τόνωσης της εποχής του Covid) σε σύσφιξη (δηλαδή, αύξηση των επιτοκίων), με αυτό να αποτελεί φυσικά μια πολυαναμενόμενη ώθηση για τα καθαρά έσοδα των τραπεζών. Ωστόσο, η σύγκρουση έχει αναγκάσει τώρα τις αγορές να αναθεωρήσουν τις προοπτικές για τον ήδη αυξανόμενο πληθωρισμό προς τα πάνω και για την ανάπτυξη προς τα κάτω. Μπορεί να δημιουργήσει ένα τοξικό περιβάλλον για τις τράπεζες, οι οποίες μπορεί τώρα να υποφέρουν από χαμηλότερη και βραδύτερη νομισματική σύσφιξη, χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη και ζημίες λόγω απομειώσεων που σχετίζονται με τη Ρωσία. Όταν οι τράπεζες βρίσκονται υπό πίεση, εντός του Ευρωπαϊκού συστήματος, μια κλιμάκωση μπορεί να έρθει γρήγορα καθώς η ρευστότητα της αγοράς είναι βαθιά διασυνδεδεμένη.
Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τις οικονομικές συνέπειες της σύγκρουσης, τις κυρώσεις και τα αντίποινα, στη Ρωσική οικονομία και στην οικονομία της Ευρωζώνης. Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε τις επιπτώσεις στις Ευρωπαϊκές τράπεζες.
Κυρώσεις που θα ωθήσουν τη Ρωσική οικονομία σε χρεοκοπία
Από την έναρξη της σύγκρουσης, κυβερνήσεις και εταιρείες σε όλο τον κόσμο έχουν εφαρμόσει πρωτοφανείς κυρώσεις με σκοπό να απομονώσουν τη Ρωσική οικονομία. Οι κυρώσεις περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό από την ΕΕ επτά Ρωσικών τραπεζών από το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT (για να περιοριστεί η ικανότητα της Ρωσίας να πραγματοποιεί διασυνοριακές πληρωμές) και ο αποκλεισμός της πρόσβασης της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας σε μεγάλο μέρος των αποθεματικών της, ύψους 640 δισ. δολλαρίων (για να υπονομευτεί η ικανότητα υποστήριξης του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος και νομίσματος από την Κεντρική Τράπεζα). Ως αποτέλεσμα, η οικονομία –και το ρούβλι– βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση.
Οι στοχευμένες κυρώσεις από διάφορες χώρες και οι εταιρικές αποχωρήσεις από τη Ρωσική αγορά έχουν εντείνει την οικονομική πίεση. Η Γερμανία πάγωσε το έργο του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 (αποκόπτοντας μελλοντικά έσοδα προς τη Ρωσία), ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο απέκλεισε την πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές του Λονδίνου, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής των διαπραγματεύσεων σε 28 Ρωσικούς εισηγμένους τίτλους από το Χρηματιστήριο του Λονδίνου (LSE). Οι ΗΠΑ έχουν επίσης απαγορεύσει τις εισαγωγές Ρωσικού πετρελαίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και άνθρακα, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταργήσει σταδιακά τις εισαγωγές πετρελαίου μέχρι το τέλος του έτους. Σε άλλα νέα, οι FTSE και MSCI έχουν διαγράψει τους Ρωσικούς τίτλους από τους δείκτες τους, δηλώνοντας ουσιαστικά τη Ρωσία ως «προορισμό ακατάλληλο για επενδύσεις». Με τον τρέχοντα αριθμό, περισσότερες από 120 διεθνείς εταιρείες έχουν αποχωρήσει από τη Ρωσία (στα Αγγλικά) – από λιανικό εμπόριο μέχρι καταναλωτικά αγαθά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, χρηματοοικονομικά, αυτοκινητοβιομηχανίες και μέσα ενημέρωσης.
Σε απάντηση, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας υπερδιπλασίασε τα κύρια επιτόκιά της από 9,5% σε 20%, απαγόρευσε σε ξένους επενδυτές να πουλήσουν Ρωσικές κινητές αξίες και περιουσιακά στοιχεία, καθώς και ορισμένες εξαγωγές εμπορευμάτων. Η Ρωσική οικονομία προετοιμάζεται για μια βαθιά οικονομική ύφεση. Η Fitch Ratings προειδοποίησε ότι μια Ρωσική χρεοκοπία «είναι επικείμενη» (στα Αγγλικά). Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δήλωσε ότι η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία «είναι μια στιγμή ορόσημο για την Ευρώπη», η οποία ενέχει τον κίνδυνο περιφερειακών επιπτώσεων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ. Η ΕΚΤ διατήρησε μηδενικά επιτόκια και θα επιταχύνει την ολοκλήρωση των καθαρών αγορών στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP) το τρίτο τρίμηνο. Η επιταχυνόμενη σύσφιξη από την ΕΚΤ αντανακλά μια ελαφρά επιθετική κλίση στη νομισματική πολιτική, δίνοντας προτεραιότητα στον αυξανόμενο πληθωρισμό έναντι του αρνητικού κλονισμού της ζήτησης. Οι δευτερογενείς επιπτώσεις της σύγκρουσης θα διαδοθούν επίσης στην Ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά.
Οκτώ τράπεζες μοιράζονται 77 δισ. ευρώ σε Ρωσική έκθεση
Η άμεση αντίδραση στην τραπεζική αγορά φάνηκε σε πτώση των τιμών μετοχών και στις υποβαθμίσεις αξιολογήσεων. Πολλές Ευρωπαϊκές τράπεζες έχασαν περισσότερο από το ένα τέταρτο της κεφαλαιοποίησής τους εντός μιας εβδομάδας. Ορισμένες υπέστησαν υποβαθμίσεις από τους αναλυτές λόγω μακροπρόθεσμων κινδύνων για την ποιότητα του ενεργητικού του χαρτοφυλακίου δανείων, τη ρευστότητα και τον λειτουργικό κίνδυνο σε συμμόρφωση με τις ταχέως εξελισσόμενες διεθνείς κυρώσεις. Οι Ευρωπαϊκές τράπεζες με Ρωσικές και Ουκρανικές θυγατρικές είναι επίσης εκτεθειμένες στο βυθισμένο Ρωσικό ρούβλι.
Επτά Ευρωπαϊκές τράπεζες μοιράζονται 77,2 δισ. ευρώ σε συνδυασμένη έκθεση στη Ρωσία, με συγκέντρωση 55,7 δισ. ευρώ μεταξύ τριών τραπεζών. Η Αυστριακή Raiffeisen Bank International (RBI) έχει τη μεγαλύτερη έκθεση, που εκτιμάται στα 22,9 δισ. ευρώ, ακολουθούμενη από τη Γαλλική Société Générale, με 18,6 δισ. ευρώ και την Ιταλική UniCredit, με 14,2 δισ. ευρώ, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg (στα Αγγλικά). Η πιστωτική ποιότητα των ανοιγμάτων των μεγάλων Δυτικοευρωπαϊκών τραπεζών «είναι πιθανό να επιδεινωθεί απότομα, ιδιαίτερα για τους αντισυμβαλλομένους που πλήττονται περισσότερο από τις κυρώσεις», έγραψε η Fitch Ratings (στα Αγγλικά). «Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις στις επιβαρύνσεις απομείωσης δανείων σε ορισμένες από τις τράπεζες». Επιπλέον, κάθε σοβαρό πλήγμα στην οικονομική ανάπτυξη της ευρωζώνης θα αποδυναμώσει τη μελλοντική κερδοφορία των τραπεζών. Η Capital Economics μείωσε την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη του ΑΕΠ για το 2022 από 3,5% σε 2,8%, αναφέροντας ότι ο αντίκτυπος των κυρώσεων, ιδιαίτερα σε σχέση με το εμπόριο ενέργειας, θα γίνει έντονα αισθητός για αρκετούς μήνες.
Το Ρωσικό χαρτοφυλάκιο δανείων της RBI αντιπροσωπεύει περίπου το 18% των κερδών του ομίλου προ φόρων, εκτιμά η S&P Global, με ιδιαίτερο βάρος όσων αφορά τους εταιρικούς πελάτες και με ορισμένα ανοίγματα λιανικής. «Αναμένουμε ότι μια οικονομική ύφεση και οι επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία θα οδηγήσουν σε αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και ασθενέστερη κερδοφορία», έγραψε η S&P Global σε έκθεση αξιολόγησης (στα Αγγλικά). Το μεγαλύτερο μέρος της Ρωσικής έκθεσης της Société Générale των 18,6 δισ. ευρώ, περίπου 15,4 δισ. ευρώ, είναι μέσω της θυγατρικής της, Rosbank, επιβεβαίωσε η τράπεζα σε δήλωσή της (στα Αγγλικά). Η έκθεση της Rosbank περιλαμβάνει 41% δάνεια λιανικής (δηλαδή στεγαστικά και αυτοκινήτων) και 31% εταιρικά δάνεια. Το υπόλοιπο της έκθεσης, ύψους 3,2 δισ. ευρώ, της Société Générale είναι υπεράκτια δάνεια, εκ των οποίων τα 2,6 δισ. ευρώ τηρούνται στον ισολογισμό. Η τράπεζα επιβεβαίωσε επίσης έκθεση 80 εκατ. ευρώ στην Ουκρανία, επικεντρωμένη σε διεθνείς εταιρικούς πελάτες. Η έκθεση της UniCredit στη Ρωσία κατανέμεται σε 7,8 δισ. ευρώ σε πελάτες της Ρωσικής θυγατρικής της και σε 4,5 δισ. ευρώ σε διασυνοριακή έκθεση σε Ρώσους πελάτες. Στο ακραίο σενάριο, όπου η έκθεση της UniCredit ήταν εντελώς μη ανακτήσιμη, η UniCredit θα έχανε 200 μονάδες βάσης επί των αποθεμάτων κεφαλαίου της, επιβεβαίωσε η τράπεζα σε δήλωση (στα Αγγλικά). Ξεχωριστά, οι Financial Times ανέφεραν (στα Αγγλικά) ότι αυτό θα αντιπροσώπευε ζημίες περίπου 7 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αυτή δεν είναι το βασικό σενάριο για την τράπεζα, η οποία εξακολουθεί να σχεδιάζει να πληρώσει το μέρισμα του 2021. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της UniCredit, Andrea Orcel, δήλωσε την Τρίτη (15 Μαρτίου) ότι η τράπεζα εξετάζει το ενδεχόμενο διακοπής των Ρωσικών δραστηριοτήτων της, σύμφωνα με το Bloomberg (στα Αγγλικά), μετά από παρόμοια απόφαση της Deutsche Bank.
Τα επόμενα μεγαλύτερα ανοίγματα Ευρωπαϊκών τραπεζών είναι της Ολλανδικής ING (6,7 δισ. ευρώ), της Ιταλικής Intesa Sanpaolo (5,6 δισ. ευρώ), των Γαλλικών Credit Agricole (4,9 δισ. ευρώ) και BNP Paribas (3 δισ. ευρώ) και της Γερμανικής Commerzbank (1,3 δισ. ευρώ). Η Deutsche Bank ανέφερε (στα Αγγλικά) ακαθάριστη έκθεση δανείων στη Ρωσία ύψους 1,4 δισ. ευρώ, η οποία περιελάμβανε 1,1 δισ. ευρώ σε Ρωσικές εταιρείες με σημαντικές δραστηριότητες και ταμειακές ροές εκτός Ρωσίας και 0,3 δισ. ευρώ από δάνεια σε θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών. Επιπλέον, το ακαθάριστο δανειακό άνοιγμα προς την Ουκρανία είναι 42 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, η έκθεση των Αμερικανικών τραπεζών στη Ρωσία είναι περιορισμένη – 14,7 δισ. δολάρια σε έναν κλάδο αξίας 22,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (στα Αγγλικά). Η Citigroup είναι η πιο εκτεθειμένη τράπεζα των ΗΠΑ με έκθεση 9,8 δισ. δολαρίων στη Ρωσία. Η τράπεζα κινδυνεύει να χάσει 4 δισ. δολάρια ως αποτέλεσμα του πολέμου και των κυρώσεων, σύμφωνα με τους Financial Times.
Οι Ρωσικές τράπεζες αποχωρούν από την Ευρώπη
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ και την ΕΕ υπονόμευσαν την ικανότητα των Ρωσικών τραπεζών να υποστηρίζουν Ευρωπαϊκές θυγατρικές. Η Fitch Ratings υποβάθμισε τις αξιολογήσεις (στα Αγγλικά) 32 Ρωσικών τραπεζών και των διεθνών θυγατρικών τους. Η Sberbank Europe, η Ευρωπαϊκή θυγατρική της μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας με έδρα την Αυστρία, ήταν η πρώτη Ρωσική τραπεζική απώλεια μετά την εισβολή. Η Αυστριακή μονάδα κατέρρευσε αφού οι κυρώσεις εμπόδισαν τη Ρωσική μητρική να παρέχει ζωτικής σημασίας ρευστότητα ως απάντηση σε «σημαντικές εκροές καταθέσεων», σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) (στα Αγγλικά).
Η Sberbank Europe διαθέτει περίπου 800.000 εκθέσεις λιανικής και εταιρικές στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με 13,6 δισ. ευρώ σε ενεργητικό στο τέλος του 2021 και θυγατρικές στην Κροατία, τη Σλοβενία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία και τη Σερβία. Η Sberbank Europe είναι μια πλήρως ελεγχόμενη θυγατρική της Sberbank της Ρωσίας, η οποία ανήκει κατά πλειοψηφία στη Ρωσική Ομοσπονδία. Σε άλλα νέα, η VTB Bank, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, ετοιμάζεται επίσης να κλείσει την Ευρωπαϊκή θυγατρική της, λόγω των κυρώσεων της Δύσης, σύμφωνα με τους Financial Times (στα Αγγλικά). Η VTB Europe διατηρεί καταθέσεις άνω των 4 δισ. ευρώ για πελάτες λιανικής, ως επί το πλείστον στη Γερμανία. Η τράπεζα διαθέτει επίσης κλάδο επενδυτικής τραπεζικής στο Λονδίνο.
James Wallace is an editor, journalist, researcher and corporate writer on economics, geopolitics, finance, real estate, private equity, aviation, infrastructure and technology. He co-founded CoStar News in the UK in April 2011, and now works for multiple media organisations and corporations across writing, research, marketing/PR and consulting. He is an aspiring psychologist.
(Δικαιώματα εικόνων: https://www.istockphoto.com/de/portfolio/designer491)