July 17, 2023 11:34 am

Νέα

Η Ευρώπη παλεύει με το κληροδότημα του κινδύνου μη εκπλήρωσης υποχρεώσεων δανείων Covid-19 ΜΜΕ

Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμη επιλύσει την πρόκληση των κληροδοτημένων δανείων της εποχής Covid-19 για την υποστήριξη των ΜΜΕ και των μεγάλων εταιρειών εν μέσω της οξείας κρίσης ρευστότητας που προκλήθηκε από τα πανδημικά lockdown. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρείχαν γενναιόδωρα τραπεζικά δάνεια με κρατική εγγύηση, ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ, οι οποίες στερούνταν εσόδων λόγω των lockdown που που εμπόδιζαν την κανονική λειτουργία και σταμάτησαν την κυκλοφορία του χρήματος .

Η ανταπόκριση των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν γρήγορη. Τα δημόσια κονδύλια που διατέθηκαν σε αυτά τα προγράμματα έκτακτης δανειοδότησης ήταν εξαιρετικά μεγάλα στη Γερμανία και την Ιταλία, όπου τα προγράμματα δανείων (στα Αγγλικά) που η κυβέρνηση εγγυήθηκε είχαν μέγιστο προϋπολογισμό 757 δισ. ευρώ και 400 δισ. ευρώ που αντιπροσωπεύουν το 20% και το 25% του ΑΕΠ, αντίστοιχα. Στην Ισπανία, η προστασία ήταν πολύ χαμηλότερη, με προϋπολογισμούς 140 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 7,4% του ΑΕΠ, ενώ η Ελλάδα επεκτάθηκε περισσότερο από τους αυτοαπασχολούμενους και τα νοικοκυριά, αντιπροσωπεύοντας το 22,8% του ΑΕΠ. Συνολικά, αυτά τα προγράμματα διένειμαν περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ σε δάνεια έκτακτης ανάγκης, κυρίως σε ΜΜΕ.

Με τις διακοπές πληρωμής τόκων και κεφαλαίου πλέον να έχουν λήξει, ο αριθμός των αθετήσεων έχει αρχίσει να αυξάνεται. Οι κυβερνήσεις βασίστηκαν στο τραπεζικό σύστημα και στις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες για να λειτουργήσουν ως αγωγοί ρευστότητας που υποστηρίζεται από το κράτος και να επεκτείνουν τις δημόσιες πιστωτικές εγγυήσεις για τα ιδιωτικά τραπεζικά δάνεια. Ωστόσο, κατά την αρχική φάση του σοκ της Covid-19, το οικονομικό περιβάλλον ήταν εξαιρετικά αβέβαιο, ενώ η ζήτηση ρευστότητας από τις εταιρείες ήταν υψηλή. Οι τράπεζες ήταν τελικά υπεύθυνες για τις επείγουσες αποφάσεις δανεισμού, αλλά με το χρόνο να παίζει κρίσιμο ρόλο και τις κρατικές εγγυήσεις που κυμαίνονταν μεταξύ 60% και 100%, πολλά δάνεια εκδόθηκαν με ασυνήθιστα χαλαρή δέουσα επιμέλεια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χορηγήθηκαν δάνεια σε όλη την Ευρώπη σε δανειολήπτες με ανακριβείς και ελλιπείς πληροφορίες, φτωχό πιστωτικό ιστορικό και υψηλή υπάρχουσα εταιρική μόχλευση, γεγονός που αύξησε τον κίνδυνο αθέτησης. Πολλές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανησυχούν ότι οι τράπεζες ενδέχεται να ασκήσουν βιαστικά δικαιώματα στις κρατικές εγγυήσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο την ικανότητα των εταιρειών να παραμείνουν λειτουργικές και θα είχαν σημαντικές επιπτώσεις στα εθνικά δημόσια οικονομικά.

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τα προγράμματα σε τέσσερις επιλεγμένες Ευρωπαϊκές αγορές –Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία και Ελλάδα– και θα διερευνήσουμε πώς αυτές οι χώρες διαχειρίζονται το πρόβλημα των παλαιών δανείων έκτακτης ανάγκης της εποχής Covid-19.

 

Ιταλία

Η κυβέρνηση της Ιταλίας εγγυήθηκε (στα Αγγλικά) 277 δισεκατομμύρια ευρώ εταιρικό χρέος που σχετίζεται με τον Covid για 2,7 εκατομμύρια ΜΜΕ. Η Ιταλία εισήγαγε διάφορα προγράμματα δανείων για τη στήριξη των ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων κρατικών εγγυήσεων και επιδοτούμενων δανείων. Τα δύο βασικά προγράμματα ήταν:

• «Διάταγμα επανεκκίνησης» (Decreto Rilancio) το οποίο περιλάμβανε εγγυήσεις δανείων που παρέχονται από την Ιταλική κυβέρνηση μέσω της SACE (Società per l’Assicurazione del Credito all’Esportazione), μέρος του ομίλου CDP, για την υποστήριξη των ΜΜΕ. Οι κρατικές εγγυήσεις κυμαίνονταν μεταξύ 70% και 90% για δάνεια και πιστωτικές διευκολύνσεις σε μεγάλες εταιρείες και ΜΜΕ
• το «Εθνικό Ταμείο Εγγυήσεων» (Fondo di Garanzia) επεκτάθηκε για να παρέχει εγγυήσεις για νέα τραπεζικά δάνεια για ΜΜΕ. Οι κρατικές εγγυήσεις κυμαίνονταν μεταξύ 80% και 100% για δάνεια και άλλες πιστώσεις προς ΜΜΕ και μεσαίας κεφαλαιοποίησης εταιρείες.

 

Για όλα τα προγράμματα, το μέγιστο εγγυημένο ποσό δεν πρέπει να υπερβαίνει το 25% των εσόδων του δανειολήπτη. Δεν υπήρχαν χρεώσεις και πιστωτικοί έλεγχοι.

Για πολλές εταιρείες, οι αποπληρωμές κεφαλαίων ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2023, προκαλώντας την πρώτη σημαντική δοκιμασία της ικανότητάς τους να αποπληρώνουν χρέη. Το Ιταλικό πρόγραμμα Guaranteed Loan Active Management (GLAM), που εισήχθη από την προηγούμενη κυβέρνηση με επικεφαλής τον Mario Draghi και το οποίο διαχειριζόταν η AMCO, είχε ως στόχο να αποτρέψει τις τράπεζες από το να ζητούν υπερβολικά βιαστικά κρατικές εγγυήσεις.

Σύμφωνα με την αρχική νομοθεσία, οι τράπεζες είχαν ένα παράθυρο 90 ημερών για να ασκήσουν πλήρως την εγγύηση και να μεταφέρουν το δάνειο στο πρόγραμμα GLAM, εάν ο δανειολήπτης χάσει μια πληρωμή. Η πρόταση GLAM επέτρεψε στις τράπεζες να μεταφέρουν δάνεια ΜΜΕ με κίνδυνο αθέτησης υποχρεώσεων σε ξεχωριστό όχημα με την AMCO να ηγείται των προσπαθειών ανάκαμψης. Ωστόσο, η Ιταλική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη υπογράψει την πρόταση, καθώς η ενεργοποίηση κρατικών εγγυήσεων μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα των δανειοληπτών να παραμείνουν σε λειτουργία καθώς και να έχει σημαντικές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας. Η Ιταλική κυβέρνηση έχει τώρα παύσει το πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση των κρατικών εγγυήσεων, ως μέρος μιας ανασκόπησης του τρόπου με τον οποίο η χώρα διαχειρίζεται τα δάνεια με εγγυήσεις της εποχής Covid-19 σε περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων των δανειοληπτών, αναφέρει (στα Αγγλικά) το Reuters. Παραμένει ασαφές ποιον δρόμο θα ακολουθήσει η Ιταλική κυβέρνηση για να εξισορροπήσει τη νομική δέσμευσή της έναντι των τραπεζών που παραχώρησαν δάνεια με κρατικές εγγυήσεις.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το απόθεμα των  εταιρικών δανείων Covid-19 της Ιταλίας με κρατικές εγγυήσεις είναι σχεδόν διπλάσιο από το αντίστοιχο στη Γαλλία και την Ισπανία και σχεδόν πενταπλάσιο από τα 57 δισεκατομμύρια ευρώ = που έχει εγγυηθεί η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της περιοχής.

 

Γερμανία

Στις 27 Μαρτίου 2020, η Γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε χρηματοδότηση 756 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη προγραμμάτων εγγυήσεων δανείων (συμπεριλαμβανομένων τραπεζικών δανείων, γραμματίων, υπεραναλήψεων, διευκολύνσεων χρηματοδότησης τιμολογίων κ.λπ.), η οποία αργότερα μειώθηκε σε περίπου 550 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτή η χρηματοδότηση χωρίστηκε σε δύο προγράμματα εγγύησης δανείων:

• 400 δισεκατομμύρια ευρώ προορίζονταν για τη χρηματοδότηση μεγάλων εταιρειών. Εγγυήσεις έως και 90% εκδόθηκαν απευθείας από τον Υπουργό Οικονομικών (Bundesministe-rium der Finanzen, ή BMF).
• 150 δισεκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν για την παροχή ρευστότητας για ΜΜΕ, υποδιαιρούμενη σε τέσσερις κατηγορίες για την κάλυψη διαφορετικών τύπων επιχειρήσεων. Η Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW), η εθνική τράπεζα ανάπτυξης, ήταν υπεύθυνη για τη διανομή δανείων στα τέσσερα προγράμματα:
  1. Στιγμιαία δάνεια KfW (100% εγγύηση)
  2. KfW Επιχειρηματικά δάνεια
  3. Δάνεια ERP για start-up και
  4. άμεση συμμετοχή για χρηµατοδότηση δια συµπράξεως

 

Μεταξύ Μαρτίου 2020 και Ιουλίου 2021, η KfW δέσμευσε 58,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε όλα τα προγράμματα δανείων (στα Γερμανικά), λίγο πάνω από το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της Γερμανικής κυβέρνησης.

Από αυτά τα τέσσερα προγράμματα, τα Άμεσα Δάνεια της KfW ήταν τα πιο γενναιόδωρα. Η KfW κάλυψε το 100% του πιστωτικού κινδύνου, με την εγγύηση της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης. Η έγκριση της πίστωσης ήταν χαλαρή και δεν απαιτούσε αξιολόγηση κινδύνου από τη συμμετέχουσα τράπεζα ή την KfW για να καταστεί δυνατή η γρήγορη εκταμίευση. Παρά τους γενναιόδωρους όρους, η απορρόφηση ήταν σχετικά χαμηλή (στα Αγγλικά) στα 8,1 δισ. ευρώ (τον Αύγουστο του 2021). Η KfW ξεκίνησε δύο επιπλέον προγράμματα με μερική εγγύηση 80% έως 90% και υψηλότερα ανώτατα ποσά δανείου. Το μέγιστο ποσό δανείου ήταν 100 εκατ. ευρώ. Η συνολική απορρόφηση και στα δύο προγράμματα (στα Αγγλικά) ήταν 34,1 δισεκατομμύρια ευρώ τον Αύγουστο του 2021.

 

Ισπανία

Η Ισπανική κυβέρνηση ξεκίνησε δύο προγράμματα εγγυήσεων δανείων με συνδυασμένο προϋπολογισμό 141 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη των ΜΜΕ και των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων. Τα προγράμματα δανείων διαχειριζόταν το Instituto de Crédito Official (ICO), η εθνική αναπτυξιακή τράπεζα της Ισπανίας, παράλληλα με το Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Ψηφιακού Μετασχηματισμού. Τα σχήματα ήταν:

• το ICO Líneas Avales “Liquidez” COVID 19 εισήχθη για να υποστηρίξει τις ανάγκες ρευστότητας (κεφάλαιο κίνησης) των επιχειρήσεων.
• το ICO Líneas Avales «Inversión y actividad» παρείχε γραμμές εγγυήσεων για τη χρηματοδότηση νέων επενδυτικών σχεδίων από ΜΜΕ.

 

Οι εγκρίσεις δανειακών προγραμμάτων επέτρεψαν (στα Αγγλικά) να φτάσουν έως και τα 141 δισ. ευρώ τα δάνεια, με περισσότερο από το 98% να έχουν αναληφθεί από ΜΜΕ (ιδιαίτερα πολύ μικρές ΜΜΕ) και αυτοαπασχολούμενους σε περισσότερες από 1,2 εκατ. δανειακές διευκολύνσεις. Το συνολικό εγγυημένο ποσό είναι 107 δισ. ευρώ. Οι όροι ήταν λιγότερο γενναιόδωροι από τα Ιταλικά και Γερμανικά συστήματα εγγυήσεων δανείων, καλύπτοντας το 80% των νέων δανείων, το 70% για τις ανανεώσεις σε ΜΜΕ και αυτοαπασχολούμενους. Για μεγαλύτερες εταιρείες, η εγγύηση καλύπτει το 70% των νέων δανείων και το 60% των ανανεώσεων. Επιπλέον, οι περιφερειακές κυβερνήσεις στην Ισπανία εφάρμοσαν τα δικά τους προγράμματα δανείων για τη στήριξη των ΜΜΕ.

Ανά είδος δραστηριότητας, ο τουρισμός και ο πολιτισμός αντιπροσώπευαν το 36% του συνολικού όγκου και ακολουθούσαν οι μεταφορές και η αυτοκινητοβιομηχανία (23%), η διανομή τροφίμων και ποτών (19%), οι εμπορικές δραστηριότητες (13%) και η κλωστοϋφαντουργία, το λιανικό εμπόριο μόδας και το εμπόριο (10%).

 

Ελλάδα

Το Υπουργείο Οικονομικών της Ελλάδας παρείχε οικονομική στήριξη σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις που πλήττονταν από την πανδημία μέσω δύο προγραμμάτων επιδότησης στεγαστικών δανείων:

• Το πρόγραμμα ΓΕΦΥΡΑ 1 διένειμε 247 εκατ. ευρώ σε 75.666 δικαιούχους και
• Το πρόγραμμα ΓΕΦΥΡΑ 2 διένειμε 256,3 εκατ. ευρώ σε 18.773 δάνεια σε 10.533 ΜΜΕ και αυτοαπασχολούμενους

 

Οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων παρακολουθούν στενά τη συμπεριφορά αυτών των δανείων, εν μέσω ανησυχιών για τον αντίκτυπο του πληθωρισμού, στο μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και το αυξημένο κόστος δανεισμού που επηρεάζει την ικανότητα των ΜΜΕ και των ιδιοκτητών ακινήτων να εξυπηρετούν χρέη. Εκτός από την αύξηση των βραχυπρόθεσμων εισπράξεων για τις τράπεζες, τα προγράμματα Γέφυρα συνέβαλαν στην καλλιέργεια μιας υγιούς κουλτούρας πληρωμών, καθώς οι δανειολήπτες που έλαβαν κρατικές εγγυήσεις βρίσκονται υπό “επιτήρηση” έως και για 18 μήνες, και πρέπει να παραμείνουν ενήμεροι για να μην χρειαστεί να επιστρέψουν την επιδότηση στην κυβέρνηση.

 

Διαχείριση προβληματικών δανείων Covid-19

Σε πολλές δικαιοδοσίες της ΕΕ, υπάρχουν ισχυροί περιορισμοί και απαγορεύσεις σχετικά με την πώληση δανείων από την εποχή του Covid σε επενδυτές. Οι περιορισμοί αυτοί σχεδιάστηκαν για να αποτρέψουν ενδεχόμενη εκμετάλλευση των συστημάτων εγγυήσεων. Ο περιορισμός της πώλησης αυτών των δανείων υποτίθεται ότι θα επέτρεπε στις κυβερνήσεις να διατηρήσουν τον έλεγχο της διανομής των κεφαλαίων και να εξασφαλίσουν ότι οι σκοπούμενοι δικαιούχοι έλαβαν την απαιτούμενη υποστήριξη και να προστατεύσουν τη βιωσιμότητα της επιχείρησής τους. Ωστόσο, για τις τράπεζες που εκδίδουν δάνεια με κρατική υποστήριξη, χωρίς δυνατότητα πώλησης επί των δανείων, η χρήση της εγγύησης είναι η μόνη βιώσιμη έξοδος.

Οι διαδικασίες των τραπεζών για τη διαχείριση των αθετημένων δανείων ΜΜΕ δεν είναι συνήθως σχεδιασμένες στην κλίμακα των προβληματικών δανείων που ενδέχεται να προκύψουν κατά τα επόμενα ένα έως δύο χρόνια. Καθώς ο όγκος των αθετημένων δανείων αυξάνεται, οι ανησυχίες των τραπεζών θα αυξηθούν σχετικά με το κόστος, τον κίνδυνο και τον χρόνο διαχείρισης που απορροφούν αυτά τα δάνεια.

Χωρίς σαφή καθοδήγηση ή όπου η συμμόρφωση με τις διαδικασίες κρατικής εγγύησης είναι υπερβολικά δαπανηρή, οι τράπεζες ενδέχεται να μην έχουν κίνητρα για αναδιάρθρωση ή χορήγηση νέων πιστώσεων σε ΜΜΕ που λειτουργούν στα όρια της εταιρικής επιβίωσης. Σε αυτό το σενάριο, περισσότερες ΜΜΕ ενδέχεται να πτωχεύσουν σε σχέση με τις τρέχουσες προβλέψεις. Αυτό το αποτέλεσμα δεν είναι αναπόφευκτο, αλλά είναι δυνατό.

(Δικαιώματα εικόνων: https://www.istockphoto.com/de/portfolio/danielsbfoto)

επιστροφή